Tập thơ như một cuốn nhật ký cuộc đời Nhã Ca. Từ lúc còn con gái cho đến khi làm mẹ. Từ đầy ắp những hình ảnh nhỏ, tay nhỏ, vai nhỏ, chim nhỏ. Trong một thuở mười tám hai mươi vừa biết tình yêu, vừa biết đặt một dấu chấm hỏi cho cuộc đời mình nhỏ bé ở một thành phố Huế cũng bé nhỏ. Cho đến khi lo lắng cho một lần sanh nở, lo lắng cho một cuộc chiến kề bên đời sống, và những nỗi khác nữa của cuộc đời một người đàn bà trong một thế giới giờ đây to lớn hơn nhiều, và thực tại phũ phàng hơn nhiều.
BÀI NHÃ CA THỨ NHẤT
Tôi làm con gái
Buồn như lá cây
Chút hồn thơ dại
Xanh xao tháng ngày
Tôi làm con gái
Một lần qua đây
Rồi không trở lại
Ôi mùa xuân nầy
Tôi làm con gái
Đời như heo may
Tình bằng cỏ dại
Giận hờn không khuây
Tôi làm con gái
Một lần yêu người
Một lần mãi mãi
Bao giờ cho nguôi
Tôi làm con gái
Bao nhiêu tuổi đời
Bấy lần thơ dại
Buồn không ai hay
THANH XUÂN
Chợt tiếng buồn xưa động bóng cây
Người đi chưa dạt dấu chân bày
Bàn tay nằm đó không ngày tháng
Tình ái xin về với cỏ cây
Rồi lá mùa xuân cũng đỏ dần
Còn đây niềm hối tiếc thanh xuân
Giấc mơ choàng dậy tan hình bóng
Và nỗi tàn phai gõ một lần
Kỷ niệm sầu như tiếng thở dài
Khuya chìm trong tiếng hát tương lai
Tầm xa hạnh phúc bằng đêm tối
Tôi mất thời gian lỡ nụ cười
Đời sống ôi buồn như cỏ khô
Này anh em cũng tợ sương mù
Khi về tay nhỏ che trời rét
Nghe giá băng mòn hết tuổi thơ
VẾT THẸO
Đứa trẻ gái ra đời mang vết thẹo cô đơn
Giữa thời không đói không no không mùi vị
Tôi sống tự do trong thân thể mình
Nghe vết thẹo lớn dần và mọc rễ
Tuổi ấu thơ tôi thoắt tuổi thành niên
Ôi, đầu mình tay chân thời trẻ dại
Tôi lớn lên quen mùi vị ái tình
Bước một bước qua hết thời con gái
Đứa trẻ gái ra đời không ai tưởng
Tôi một mình trong vết thẹo thâm sâu
Thân thể rỗng lưu thông từng mảnh vụn
Vết thẹo đau thương lau sậy lút dầu
Không nói không nhìn không tất cả
Tôi mang tính tình mình trong suốt từng ấy năm
Từng ấy năm ngó đời như kẻ lạ
Cuộc chiến trong tôi tiếp diễn lạnh lùng
Nói, nói giùm tôi, mùa đông
ngày góp bao nhiêu đám tang
đêm dồn bao nhiêu tiếng súng
và đất thấm bao nhiêu nụ cười
cùng bao nhiêu nước mắt
Nói giùm tôi, mùa đông
tại sao cứ rơi hoài
cứ rơi hoài
nước mắt
Và tại sao kêu réo hoài
kêu réo hoài
cơn gió mùa
trên quê hương tan nát
NĂM MỘT CHÍN SÁU NĂM
Mùa xuân đã qua
mùa hạ cũng qua dần
trong mắt em hạnh phúc thôi vồn vã
đời sống lại đều đặn như đồng hồ
duỗi hết tay chân suốt ngày giục giã
Căn nhà mỗi ngày mỗi quen
cửa sổ mỗi ngày mỗi mở
bữa cơm mỗi ngày một đầy
con cái ta mỗi ngày một lớn
và đời ta mỗi ngày mỗi thống khổ
trong trí nhớ bắt đầu thiu
cũng đừng cố vùng vẫy
Anh cũng đã biết chải đầu
biết thắt cà vạt, biết bắt tay
mỗi buổi sáng, thành phố đông
dậy bảy giờ, đạp xe nổ
và quay cuồng trong sở làm
biết ngồi biết nhịn
và những ngày cũ của ta
vẫn vô cùng im lặng
Hãy để yên và đừng nhắc tới
đồng tiền và lương tâm
sự mệt mỏi vô tận
Đừng nhắc tới và cũng đừng tưởng tới
thảm cỏ xưa, dấu chân xanh
tập thư tình cũ
thời anh biết em
Đừng nhắc tới và cũng đừng than thở
thành phố xưa, đường về
những toa tàu đã nổ
và chiếc đầu máy đã ngủ quên
trên đường sắt gỉ
Đừng nhắc tới và cũng đừng nhớ nữa
mặt trời bốn mùa, tuổi trẻ, tình yêu ngông cuồng
cây sầu đông và tiếng guốc
những buổi chiều buổi mai
những ngày đêm không thiết ngó
Đừng nhắc tới và cũng đừng mơ ước
vì con cái chúng ta
sẽ tìm thấy
sẽ đọc
sẽ bắt đầu diễn lại.
TRƯỚC GIỜ SINH CON
Nước đang reo hò trong tôi
buổi sáng còn xanh xao bóng tối
tôi trở dậy, co hai vai và nhìn
lòng mặn mà biển dậy
hai vai tôi đang mọc lá
những lá non hết sức non
tương lai nào rực rỡ
nước reo hò trong tôi
cơn đau bắt đầu réo
Cơn đau đến thì thầm
thật nhẹ nhàng
vuốt ve và an ủi
an ủi và dỗ dành
trên khuôn mặt tôi thân thuộc
Tôi trở dậy đi đứng một mình
thân thể rạn nứt từng thớ thịt
trong suốt và trần truồng
cho thai nhi bắt đâu cựa quậy
hãy can đảm, con
tiến vào sự sống
tôi đang lột dần thịt da
cho thai nhi tôi
Hãy ra đời vào lúc bình minh
hãy ra đời đẹp như hoa nở
như giọt sương nhỏ bé đeo trên lá
như hy vọng của mẹ
với bầu trời xanh cao
nơi mặt trời sẽ rực rỡ múa may
mừng thai nhi biết thở
Nước đang reo hò trong tôi
chảy suốt thịt xương náo động
reo hò không ngớt
khi nào mệt nhoài, mẹ nhờ cậy thai nhi
khi nào con ra đời con sẽ khóc
khóc khi không, khóc đâu có buồn phiền
khóc cho trôi hết khó khăn trong đời mẹ
Biển của mẹ còn rộng mênh mông
mẹ tắm suốt mùa hè, mùa thu, mùa đông
và mùa xuân trong suốt
dành cho con tất cả ngày cuối cưu mang
con trong bụng mẹ con biết gì không
buổi mai trời lạ thịt da trở mặt
và rất nhiều hân hoan
rất nhiều nước reo hò trong thân thể mẹ
Nước từ biển đông
từ biển tây, biển nam, biển bắc
tôi bốc lên cao
nhìn thấy mình trong suốt
Nước đang reo hò đang chảy xiết
rửa từng vết da mòn
cạo từng thớ thịt mỏng
tôi thấy tôi to lớn uy nghi
như mặt trời trên cao kia
rạng rỡ và sáng chói
của một ngày vô cùng tưng bừng và khao khát
Hãy can đảm cho tôi
Can đảm cho thai nhi
ra đời mạnh mẽ
Biển mẹ đã mặn
Thủy triều đã dâng cao
Mẹ tắm bốn mùa cầu cho thai nhi
cho mùa xuân suốt đời của mẹ
và chuẩn bị cho biển mẹ dậy bão
Cơn bão rất dịu dàng
rất ngọt ngào đau thương
Để mẹ ngủ một giấc rất buồn, rất vui
ngủ cho thịt da mẹ lành lặn
Và khi trở dậy
Mặt trời cười tươi cùng sớm mai
Con đỏ con xinh
con đâu biết gì
con bềnh bồng trong biển mẹ.
LÀM ĐÀN BÀ
Hãy kể ta nghe đi trái tim
đang đỏ hồng yêu thương hay tím bầm hờn oán
nhắc cho ta nghe đi
sự im lặng
và cả lòng hờn ghen muốn bốc thành qủy dữ
cả sự thánh thiện
và ta, hỡi ta
nói ra đi
sự ầm ĩ trong hồn trống vắng
Tại sao ta làm đàn bà
tại sao ta được yêu thương được phản bội
được đau khổ
được sinh con đẻ cái
tại sao? tại sao ?
Ôi biết bao giờ ta hết hỏi
Ngôi nhà vẫn yên lặng
như cây trái đợi già nua
cả gió và các cửa sổ
cùng hạnh phúc lửng lơ
trên những đầu dây buồn phiền
đang giăng mắc trong lòng ta
vết thương êm ái vết thương nhỏ nhoi
ru ta mê
Hãy nhắm mắt và ngủ
hãy yên tâm và cười
hãy khóc lóc rồi sung sướng
ta cúi đầu quay cuồng trong sự thịnh nộ
của chính lòng ta
hái trái đạo đức và cây thánh thiện
rửa mòn dần hạnh phúc vấy bẩn
Một bóng ma nữa vừa đi qua
trên mũi giày vướng thêm một vết
Ta cũng rã rời trong hạnh phúc cùng quẫn
rên la trong hân hoan
hứng chí trong tàn phá
Và giấc ngủ của ta đâu
hãy lấp đầy kín những cánh hoa chân vịt
mọc trên cát
ngoài bờ biển
cùng tuổi thơ
cái nhà của ta, con cái của ta, chăn gối của ta,
giường của ta, ta của ta, và vườn của ta
hãy để ta, tự ta
làm đàn bà để được sống và được chết.
Nhã Ca
Thơ Nhã Ca, Tủ Sách Thương Yêu xuất bản, 1972